Τον περασμένο Μάρτιο διοργανώθηκε από το Μισέλ Έιντι στον ΑΟΜ μια ατομική ημερίδα στη μνήμη του Βαγγέλη Νάρτη. Ήταν μόλις είχε ξεκινήσει αυτό εδώ το blogάκι και σκέφτηκα ότι δε θα ήταν κακή ιδέα, με την ευκαιρία αυτής της ημερίδας, να γράψω ένα αφιέρωμα γι έναν άνθρωπο που δεν πρόλαβα να γνωρίσω αλλά έχω ακούσει πάρα πολλά για αυτόν. Ζήτησα να μου μιλήσουν ή να μου γράψουν κάποιοι που τον έζησαν και σας μεταφέρω τα λόγια τους.
(Για το Βαγγέλη Νάρτη, μπορείτε να διαβάσετε επίσης στο πολύ καλό αφιέρωμα του Νίκου Δελημπαλταδάκη στον ιστοχώρο του Αθηναϊκού Ομίλου Μπριτζ, από όπου και η φωτογραφία.)
Ο Μισέλ Έιντι για το Βαγγέλη Νάρτη
Γνώρισα τον Βαγγέλη το 1975. Ήρθα στην Ελλάδα την πρώτη φόρα για 6 μήνες το 1975 για σπουδές, γιατί είχε ξεσπάσει πόλεμος στo Λίβανο. Μετά ξαναήρθα το 1982 και παραμένω εδώ έως σήμερα. Το ’75 –ήμουνα 19 χρόνων- σπούδαζα στο Deere και ο Βαγγέλης ήταν καθηγητής μου στο marketing. Είδα το Βαγγέλη στο club και ο φίλος μου ο Χνάρης μου είπε «προσπάθησε να γίνεται φίλοι για να σου βάλει καλούς βαθμούς» και αυτό ήθελα, να γίνουμε φίλοι, να παίζουμε μπριτζ για να εξασφαλίσω καλούς βαθμούς
Εσύ έπαιζες ήδη bridge;
Ναι, πολύ καλά! Τότε έπαιζα με την Εθνική ομάδα του Λιβάνου.
Από ποια ηλικία Μισέλ;
Από τα 13, αλλά η εμφάνισή μου δεν ήταν καθόλου… bridge! Εντάξει, ήμουνα αδύνατος, αλλά το μούσι μου ήτανε κάπως έτσι… δεν ήμουν καθόλου σαν καλός bridge-man! Με είδε, λοιπόν και μου είπε: «Σε είδα στο club… θέλεις να παίξουμε;» Αρχίσαμε λοιπόν να παίζουμε και γίναμε φίλοι, πολύ καλοί φίλοι. Του κατέστρεψα τη ζωή, γιατί κάθε μέρα μετά το bridge, που ήταν στην Ακαδημία κάτω, γύρω στις 12.30 πηγαίναμε στο Ρουα-Ματ και παίζαμε διάφορα παιγνίδια μέχρι τις 6.00-7.00 το πρωί, κάθε μέρα. Αυτός μετά πήγαινε στο κολλέγιο, εγώ πήγαινα για ύπνο…
Θυμάμαι κάποια φορά σε ένα διαγώνισμα, υπήρχε ένα ερώτημα για το ποιος είναι ο ρόλος του μεσάζοντα. Αυτό ήταν το τελικό διαγώνισμα. Αλλά τότε έβαλα εγώ στον Βαγγέλη ένα πρόβλημα για να λύσει. Και του λέω: «αν το λύσεις σε 10 λεπτά, εγώ δεν θα περάσω το μάθημά σου. Αν σου πάρει 1 ή 2 ώρες να το λύσεις, θα μου βάλεις βαθμό D. Αν σου πάρει μία μέρα, που σημαίνει ότι δεν μπορείς να το λύσεις, θα μου βάλεις καλό βαθμό». Ακόμα το έχω αυτό το πρόβλημα, ήταν ένα συμβόλαιο 6 κούπες. Και άρχισε να γράφει… Και τότε του λέω: «Βαγγέλη, τι είναι αυτό; Με ρωτάς για marketing, εμείς έχουμε πόλεμο στο Λίβανο, δεν αν θα ζούμε αύριο ή αν θα πεθάνουμε… Νομίζεις ότι ενδιαφέρομαι για τον μεσάζοντα; Για την οικονομία; Η ζωή είναι γεμάτη κακουχίες και διάφορα τέτοια… Είχα λοιπόν, τελειώσει το διαγώνισμα. Εγώ έπαιζα, αλλά ο Βαγγέλης ήταν σοβαρός καθηγητής… Εντυπωσιάστηκε, όμως από την απάντηση στο πρόβλημα και μου έβαλε C. Ήτανε καλό για το βαθμό μου! Γίναμε πολύ καλοί φίλοι!
(Χτύπησε το κινητό του Μισέλ. Συνομιλία με κάποια κοπέλα, με το όνομα Ζίφκα)
Η Ζίφκα, ειρήσθω εν παρωδό, ήταν η νοσοκόμα που τον περιποιόταν τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του. Είναι από την Τσεχοσλοβακία. Έμενε στο σπίτι του. Δεν ξέρω αν είχαν ερωτική σχέση, αλλά εκείνη τον φρόντιζε σαν μωρό.
Ο Βαγγέλης ήταν, νομίζω, ο πιο έξυπνος άνθρωπος που έχω γνωρίσει στη ζωή μου. Δεν ήταν καλός μόνο ως καθηγητής, αλλά γνώριζε πολλά και τη μουσική, από Τζέθρο Ταλ και Λεντ Ζέπελιν, μέχρι Μπετόβεν και Μπαχ, αλλά και ελληνική μουσική και όπερα. Ήταν πολύ καλός στη φιλοσοφία. Ήταν εξαιρετικός στους ηλεκτρικούς υπολογιστές, ήταν εκείνος που σχεδίασε το πρώτο πρόγραμμα για μηχανοργάνωση της εταιρείας καυσίμων Έσο, το 1975. Έπιαναν επίσης πολύ τα χέρια του, έφτιαχνε πολλά προγράμματα μέσα στο σπίτι. Τα πάντα! Ήταν, όμως και πολύ καλός αθλητής! Πρωταθλητής στο τένις, πρωταθλητής στο πινγκ-πονγκ, πρωταθλητής στην ιστιοπλοΐα, έδινε μαθήματα ιστιοπλοΐας. Όταν ήταν στην Αμερική και σπούδαζε ζούσε από τα μαθήματα ιστιοπλοΐας που παρέδιδε. Ήταν πολυτάλαντος! Ακόμα και στο φαγητό!
Ο πατέρας του ήταν μορφωτικός ακόλουθος της ελληνικής πρεσβείας στην Τσεχοσλοβακία. Εκεί γεννήθηκε ο Βαγγέλης. Η μητέρα του ήταν από τη Θεσσαλονίκη. Νομίζω ότι ο πατέρας του δεν ήτανε Έλληνας. Τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα, λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των διωγμών που έκανε ο Χίτλερ τότε. Αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Τσεχοσλοβακία και ήρθαν εδώ.
Οι δυο μας γίναμε πολύ καλοί φίλοι, αρχικά λόγω bridge. Μετά με πάντρεψε και γίναμε και κουμπάροι. Κάναμε πολλά ταξίδια μαζί. Τον πήρα μαζί μου στο Λίβανο και παντού. Πρώτη φορά στη ζωή μου έχω συναντήσει τόσο ανεξάρτητο άνθρωπο.
Το 78 όταν πήγαμε στο φεστιβάλ Κρήτης είδα ένα μαύρο σημάδι στο πόδι του. Μετά από λίγο καιρό μου στέλνει ένα γράμμα, όπου μου έλεγε ότι έχει χάσει βάρος (έτσι μου ανακοίνωσε ότι του είχαν κόψει το ένα πόδι)
Ήταν πολύ δυνατός άνθρωπος! Υπέμενε πολύ τον πόνο!
Κάποτε τον επισκέφτηκα μαζί με έναν φίλο μου μοναχό, ο οποίος όταν φύγαμε μου είπε «αυτός είναι άγιος, αν πονούσα όσο ο Βαγγέλης δε θα μπορούσα να το αντέξω»
Πήγαμε πολλά ταξίδια μαζί Βηρυτό, Δαμασκό, Αίγυπτο. Και στο καζίνο πολλές φορές! Ήταν άνθρωπος με πολύ πάθος! Ήταν και πολύ γοητευτικός. Όλες οι γυναίκες ήταν ερωτευμένες μαζί του! Όλοι γοητεύονταν από την παρουσία του! Αγαπούσε πολύ τη ζωή. Απολάμβανε ό, τι και να έκανε: να παίζει bridge, να βλέπει μια ταινία, οτιδήποτε! Εκτιμούσε πάρα πολύ την ίδια τη ζωή. Την ευχαριστιόταν…
Με τα χρόνια και λόγω των φαρμάκων συρρικνωνόταν… Στο τέλος της ζωής του έκανε 12 ενέσεις μορφίνης καθημερινά, προκειμένου να αντέξει τον πόνο! Δεν είχε εμπιστοσύνη στους γιατρούς, γιατί ο πρώτος γιατρός του είπε ότι έπρεπε να κόψει το ένα πόδι, που ήταν λάθος. Θα μπορούσε να το σώσει. Έτσι, από τότε δεν εμπιστευόταν τους γιατρούς. Από το club πολλοί λίγοι τον επισκέπτονταν όταν ήταν άρρωστος.
Ήταν πολύ χαρισματικός άνθρωπος και φανταστικός καθηγητής. Μέχρι το τέλος της ζωής του πήγαινε για να διδάξει! Οι μαθητές του τον αγαπούσαν πάρα πολύ!
Πότε έπαιξε για τελευταία φορά;
Το 2000 στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Αλλά μετά πονούσε πολύ και παρέμενε σπίτι. Και έλεγε: «Τι θέλει άλλο από μένα ο Θεός; Υποφέρω. Γιατί εγώ;»
Ο Βαγγέλης ήταν πρόεδρος της Ομοσπονδίας και κάναμε μαζί το τουρνουά το 1996 στην Κέρκυρα. Όλη την οργάνωση την έκανε ο Βαγγέλης που ήταν στο αναπηρικό καροτσάκι. Έκανε επίσης το παγκόσμιο πρωτάθλημα στη Ρόδο.
Επίσης, είχε αρχίσει να γράφει ένα βιβλίο για τα απλά πράγματα της ζωής (π.χ. γιατί γελάνε οι άνθρωποι), το οποίο δεν τελείωσε ποτέ. Ήταν ένα καταπληκτικό μυαλό.
H Φωφώ Αμαραντίνη για το Βαγγέλη Νάρτη
Μου ζήτησαν να γράψω για το Βαγγέλη. Όσα πολλά κι αν γράψω ή πω για το Βαγγέλη, θα είναι λίγα.
Όπως όλοι, είχα μείνει κατάπληκτη -αισθανόμουν δέος- με το σθένος και την αξιοπρέπεια με τα οποία αντιμετώπιζε την κατάσταση της υγείας του. Και μόνο γι’ αυτό, άξιζε το σεβασμό μας.
Όταν ήμουν στην Ομοσπονδία και ήταν Πρόεδρος, η συνεργασία μας γινόταν πάντα σε κλίμα αλληλοσεβασμού και αλληλοεκτίμησης. Και αγάπης εκ μέρους μου γιατί τον γνώριζα πολλά χρόνια.
Ο Βαγγέλης δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος με εξαιρετικό δείκτη ευφυΐας, δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος με καταπληκτικές ικανότητες –το μαρτυρεί και η άρτια διοργάνωση στην Ολυμπιάδα Μπριτζ της Ρόδου και στο Διεθνές Φεστιβάλ στην Κέρκυρα, δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος με άψογους τρόπους. Ήταν ένας καλός άνθρωπος.
Προσωπικά, του χρωστάω πολλά.
Με στήριξε, με φρόντισε όπως ένας πολύ καλός φίλος και του είμαι πάντα ευγνώμων γι’ αυτό.
Ήταν τιμή για τον καθένα από μας να είμαστε φίλοι του. Γινόμαστε όλοι πιο φτωχοί όταν φεύγουν άνθρωποι σαν το Βαγγέλη.
Δε θα σε ξεχάσουμε ποτέ Βαγγέλη, θα είσαι πάντα στην καρδιά μας.
Η Άννυ Καραμανλή για το Βαγγέλη Νάρτη
Τον γνώρισα όταν άρχισα μπριτζ το σωτήριον έτος 1982. Χαρισματικό άτομο, ενθουσιώδης με ότι ασχολιόταν και οσφραινόταν τους έχοντες ταλέντο νέους από μακριά. Κατά ένα περίεργο τρόπο δεν υπολόγιζε καθόλου την κατάσταση του σαρκίου του, λες και είχε βαλθεί να το περάσει από τις πιο ακραίες δοκιμασίες. Ενώ ήταν φανερό ότι απολάμβανε τη ζωή, δεν έκανε καμιά προσπάθεια να διατηρηθεί σ' αυτήν. Έπαιζε για πολλά χρόνια κρυφτούλι με τον θάνατο, τον ξεγέλασε πάμπολλες φορές και μετά από κάθε περιπέτεια, παρόλο τον πόνο που πέρναγε, στα μάτια του σπίθιζε μια λάμψη ικανοποίησης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και αν τύχαινε να συγκρουστείς μαζί του, δεν υπήρχε περίπτωση να τσακωθείς.
Ένα πράγμα σίγουρα δεν θα μπορέσουν να του συγχωρήσουν όσοι τον γνώρισαν: Δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει τον χαμό του.
Ο Δημήτρης Μπάλλας για το Νάρτη
Για τον Νάρτη, εκείνο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι δεν περνούσε ποτέ απαρατήρητος, όπου και να βρισκόταν.
Είχε ισχυρή προσωπικότητα και ήταν ιδιαίτερα έξυπνος.
Παρά το γεγονός ότι ήταν καθηλωμένος στην αναπηρική καρέκλα, ξεχύλιζε από ενέργεια.
Στα μείον, το ότι έκανε τη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη σε σχεδόν τρεις ώρες οδηγώντας το αυτοκίνητο του.
